سندرم پای بی قرار
سندرم پاهای بی قرار یک اختلال عصبی و احساس ناخوشایند مانند خفقان است وقتی سخن از بی‌قراری و ناآرامی به میان می‌آید، معمولا همه به یاد بی‌قراری‌های روحی می‌افتیم، غافل از این‌که فقط روح انسان از بی‌قراری رنج نمی‌برد و گاه پاها نیز دچار نوعی بی‌قراری می‌شوند که در بسیاری از موارد صدای بیماران را درمی‌آورد. این عارضه که به «سندرم پای بی‌قرار» معروف است، در زمان نشسته یا خوابیده باعث احساس ناراحتی در پاها بخصوص عصرها و شب‌ها می‌شود به طوری که فرد را مجبور می‌شود از جا برخاسته، کمی راه رود تا این احساس بد از بین برود. کشش غیرقابل کنترل پاها است که در شب بیشتر است. علت دقیق سندرم پاهای بی‌قرار مشخص نیست. با این حال، حاملگی، چاقی، سیگار کشیدن، کمبود آهن و کم خونی، بیماری‌های عصبی، دیابت، نارسایی کلیه، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی در ارتباط است.
سندرم پاهای بی‌قرار معمولاً در سن بالا افزایش می‌یابد اما در هرسنی می‌تواند بروز کند. از مشخص‌ترین ویژگی‌های این عارضه، اختلال خواب است که به خواب‌آلودگی در طول روز می‌انجامد.
به گفته محققان، ورزش و مصرف مکمل‌های آهن می‌تواند به کاهش این علائم کمک کنند. داروهای نیز برای موارد بسیار جدی این سندروم وجود دارد اما مصرف طولانی مدت آن‌ها دارای عوارض جانبی قابل توجهی است.
این بیماری ارتباط مستقیم با سلامت بدن دارد؛ یعنی اگر ذهن و جسم سالم باشد امکان ابتلا به این بیماری کم می‌شود و البته بیماری که به صورت ارثی منتقل شده هم رفع و رجوع می‌شود. ویتامین را جدی بگیرید بین همه ویتامین‌ها کمبود ویتامین B6 می‌تواند در مدت کوتاهی فرد را به این سندرم مبتلا کند. چون اینطور که معلوم است، اثرات کمبود ویتامین فقط رنگ زرد و بی حالی نیست و ممکن است باعث بی‌قراری در پاها شود.
اگر با رعایت بهداشت خواب و مدیریت استرس سندرم پای بی قرار درمان نشود فرد باید تحت درمان دارویی قرار گیرد. مهم‌ترین عامل ابتلا به این سندرم استرس از نوع ذاتی و اکتسابی‌اش می‌تواند باشد، به خاطر همین هم هست که خانم‌ها بیشتر از آقایان به این بیماری دچار می‌شوند و طول درمانشان هم از مردها بیشتر است. به جز استرس، بی تحرکی و کمبود ویتامین و اعتیاد هم در رده‌های بعدی مهم‌ترین دلایل قرار می‌گیرند. به همین خاطر روش درمانی این بیماری هم به سه دسته تغذیه‌ای و دارویی و ورزش تقسیم می‌شود.
فشار روانی نیز یکی دیگر از علل ابتلا به سندروم پای بی قرار است که در صورت عدم مدیریت آن می‌تواند وضعیت درد را شدت بخشد. مصرف برخی داروها مانند ضدافسردگی‌ها به ویژه در شب می‌تواند منجر به بروز و تشدید علایم سندروم پای بی قرار شود که توصیه می‌شود با هماهنگی پزشک مصرف این داروها را به زمان دیگری از روز موکول کرد.
تغییرات هورمونی ایجاد شده در بارداری به طور موقت علائم و نشانه‌های سندرم پاهای بی قرار را تشدید می‌کند. برخی زنان برای اولین بار در دوران بارداری و به‌ویژه طی سه ماهه اول این عارضه را تجربه می‌کنند. چاقی، سیگار کشیدن، بیماری‌های اعصاب و برخی مشکلات مغز و اعصاب مرتبط با کم‌کاری تیروئید و مسمومیت با فلزات سنگین و سایر بیماری‌های هورمونی مانند دیابت و نارسایی کلیوی که با کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی ارتباط دارد، از دیگر عوامل مستعدکننده محسوب می‌شود. کم‌خونی و فقر آهن هم از دلایل ایجاد یا تشدید این سندرم به شمار می‌رود. حتی بدون وجود کم‌خونی، فقر آهن ناشی از خونریزی معده و روده‌ای، قاعدگی با خونریزی زیاد یا نیاز به تزریق خون مداوم ممکن است بیماری را تشدید کند. علاوه بر این، مصرف کافئین، نیکوتین، الکل، مسدود‌کننده‌های هیستامینی و شماری از داروهای ضدافسردگی نیز با ایجاد سندرم پاهای بی‌قرار مرتبط است.
علائم
این بیماری نوعی اختلال حرکتی و اختلال خواب است. افراد دچار این بیماری به سختی می‌توانند مشکل حسی مبهم در عمق پاهای خود را توصیف کنند. این بیماران نیاز مبرمی به حرکت دادن پاهایشان دارند. احساس کشیدگی، سوزش، گزگز، احساس کاذب حرکت مایع یا حرکت مورچه در ساق پاها مواردی هستند که بیماران ذکر می‌کنند. اکثر بیماران نمی‌توانند به خواب روند یا مکررا از خواب بیدار می‌شوند. علائم با حرکت دادن پاها بهتر می‌شوند و موقع استراحت بدتر می‌شوند. همچنین اوج علائم عصرها و شب‌هاست. گاهی همراه این بیماری، پرش در پاها بلافاصله پس از بخواب رفتن یا در طی خواب رخ می‌دهد (نام این پرش‌ها “حرکات دوره‌ای اندام در خواب” است).
درمان سندرم پای بی قرار
برای سندرم پای بی‌قرار هیچ درمانی وجود ندارد، اما روش‌های درمانی می‌توانند به کنترل علائم کمک کنند تا زندگی با کیفیت‌تر و خواب بهتری داشته باشید. پرهیز از مواد یا غذاهایی است که این بیماری را ایجاد یا شدیدتر می‌کنند. از الکل، کافئین و نیکوتین دور باشید، هرگونه بیماری زمینه‌ای مانند کم خونی، دیابت، کمبودهای تغذیه‌ای، مشکلات کلیوی، بیماری تیروئید، واریس یا بیماری پارکینسون باید درمان شود. مکمل‌های غذایی برای اصلاح کمبود ویتامین یا مواد معدنی ممکن است توصیه شود. برای برخی از افراد، این روش‌های درمانی تمام مواردی است که برای بهبود علائم سندرم پای بی‌قرار لازم است.
درمان دارویی
داروهای زیر برای درمان سندرم پاهای بی‌قرار بیشترین اثربخشی را دارند. ممکن است به تنهایی یا در موارد خاص به صورت ترکیبی داده شوند. داروها به برخی افراد کمک می‌کنند. اما دارویی که علائم را در یک فرد تسکین می‌دهد ممکن است در شخص دیگری باعث بدتر شدن آن شود یا دارویی که برای مدتی اثر می‌کند ممکن است دیگر کار نکند.در نظر داشته باشید پزشک شما بهترین برنامه درمانی را با توجه به علائم و شرایط برای شما تجویز می‌کند.
آگونیست‌های دوپامین: این دارو جزو اولین داروهایی است که برای درمان سندرم پاهای بی‌قرار استفاده می‌شوند. این داروها از جمله پرامیپکسول (میراپکس)، روتیگوتین (نوپرو) و روپینیرول (رکیپ) مانند انتقال دهنده عصبی دوپامین در مغز عمل می‌کنند وبرای بیماری متوسط تا شدید تجویز می‌شوند. عوارض جانبی شامل خواب‌آلودگی در روز، حالت تهوع و سبکی سر است.
بنزودیازپین‌ها: بنزودیازپین‌ها مانند آلپرازولام، کلونازپام (کلونوپین) و تمازپام (Restoril) آرام‌بخش هستند. خیلی در بهبود علائم نقشی ندارند ولی به خواب راحت‌تر با وجود علائم کمک می‌کنند. از مضرات این گروه داروها ایجاد خواب آلودگی درطول روز می‌باشد.
عوامل دوپامینرژیک: این داروها، از جمله Sinemet( ترکیبی از لوودوپا و کاربیدوپا ) سطح دوپامین را در مغز افزایش می‌دهد و می‌تواند حس ساق پا را در سندرم پاهای بی‌قرار بهبود بخشد. با این حال، در صورت استفاده روزانه ممکن است باعث بدتر شدن علائم در برخی از افراد شود. همچنین عوارض جانبی می‌تواند شامل حالت تهوع، استفراغ، توهم و حرکات غیر‌ارادی اندام‌ها (دیسکینزی) باشد.
اپیوئید‌ها: این داروها اغلب برای درمان درد استفاده می‌شوند، اما می‌توانند علائم سندرم پاهای بی‌قرار را تسکین دهند. از آن‌جا که مواد اپیوئیدی بسیار اعتیاد‌آور هستند، معمولاً فقط در مواقعی که داروهای دیگر موثر نباشند، تجویز می‌شوند. هیدروکدون (ویکودین یا نورکو) یک نمونه از این داروها است.
آگونیست‌های آلفا 2: این داروها گیرنده‌های آلفا 2 در ساقه مغز را تحریک می‌کنند. این کار سلول‌های عصبی‌ای که باعث مهار قسمتی از سیستم عصبی (که حرکات غیر ارادی و حس‌های غیر‌طبیعی عضله را کنترل می‌کند) می‌شوند، را فعال می‌کند.
داروهای ضد تشنج: این عوامل مانند کاربامازپین، پرگابالین، گاباپنتین (نورونتین) و گاباپنتین اناکاربیل ممکن است به بهبود علائم سندرم پاهای بی‌قرار مانند هرگونه درد مزمن یا درد عصبی دیگر کمک کنند.
درمان‌های غیر دارویی
اگر بیماری خفیف یا متوسط باشد، برخی تغییرات جزئی در زندگی روزمره شما درمان سندرم پای بی‌قرار را بهبومد می‌بخشد:
الگوی خواب مشخص: سعی کنید هر‌شب در یک ساعت مشخص بخوابید و هر روز در یک ساعت مشخص بیدار شوید. برای داشتن خواب عمیق، کمی دیرتر به رختخواب رفتن و دیرتر بلند شوید. اتاق خواب خود را خنک، تاریک و راحت نگه دارید. تلویزیون و کامپیوتر را از اتاق خواب دور نگه دارید. حداقل برای چند ساعت قبل از خواب از مصرف الکل، کافئین و نیکوتین خودداری کرده و آن‌ها را محدود کنید. از خوردن وعده غذایی سنگین نزدیک به زمان خواب خودداری کنید.
مصرف آهن: از آن‌جا که سطح پایین آهن ممکن است به سندرم پایبی قرار مرتبط می‌شود، پزشک احتمالاً استفاده از مکمل‌های آهن را پیشنهاد می‌کند.
تغییر دما: بعضی اوقات فقط تغییر دما کمک کننده است. دوش آب سرد و یا استراحت در وان گرم قبل از خواب را امتحان کنید. کیسه آب گرم یا کیسه یخ روی پاها آزمایش کنید.
ورزش: ورزش منظم و ملایم در طول روز کمک کننده است. پیاده روی کنید یا تمرینات کششی ساده قبل از خواب انجام دهید. مراقب باشید که ورزش سنگین حتی اگر اوایل روز باشد علائم را می‌تواند تشدید کند.
ماساژ: ماساژ عضلات، مخصوصا ساق پا، به ویژه قبل از خواب می‌تواند به کاهش درد و علائم شما کمک کند.
کاهش استرس: استرس می‌تواند باعث عود سندرم پای بی‌قرار و تشدید علائم شود. روش‌هایی مانند تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن یا تای‌چی که به آرامش شما کمک می‌کند را امتحان کنید.
طب سوزنی: اثربخشی طب سوزنی هنوز اثبات نشده است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟
برای تأیید تشخیص و کنار گذاشتن سایر شرایطی که می‌توانند شبیه سندرم پای بی‌قرار باشند باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند مشکلات مرتبط مانند کمبود آهن را درمان کند.
اگر مبتلا به سندرم پای بی‌قرار هستید، در صورت وجود شرایط زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:
• بی‌خوابی و کم‌خوابی در اکثر شب‌ها
• احساس افسردگی یا اضطراب
• مشکل در تمرکز مشکل
لازم نیست منتظر بمانید تا حتما یکی از این موارد اتفاق بیفتد اگر فقط می‌خواهید شرایط بهتری داشته باشید، به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.