بیماری اوتیسم چیست؟
اوتیسم یک شرایط پیچیده‌ی عصبی-رفتاری و شامل اختلالاتی در تعاملات اجتماعی و رشد کلامی و مهارت‌های ارتباطی همراه با رفتارهای تکراری و سخت است و به دلیل گستردگی علائم بیماری آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) می‌نامند. این بیماری شامل اختلال در طیف وسیعی از علائم و مهارت‌ها در سطوح مختلف است. در این مقاله می‌خواهیم ببینیم اوتیسم چیست و هرچیزی را که درباره آن وجود دارد، توضیح دهیم. با ما همراه باشید.
راهنمای آماری و تشخیصی بیماریهای روانی (DSM) که انجمن روان‌شناسان آمریکایی تهیه و تدوین کرده‌اند، برای تشخیص بیماریهای روانی به کار می‌رود. در ویرایش پنجم که جدیدترین ویرایش این راهنما است و در سال ۲۰۱۳ منتشر شد (DSM5)، اوتیسم به پنج نوع مختلف دسته‌بندی می‌شود که به شرح زیر است:
• دارای نقص هوشی یا بدون آن؛
• با نقص زبانی یا بدون آن؛
• همراه با بیماری های ژنتیکی یا پزشکی شناخته‌شده یا عامل محیطی؛
• همراه با اختلال رفتاری، ذهنی یا رشدی عصبی دیگر؛
• با کاتاتونیا.
بعضی از افراد ممکن است یک یا بیشتر از این مشخصات را داشته باشند. قبل از انتشار DSM5، افرادی که طیف اوتیسم داشتند، در یکی از این دسته‌بندی‌ها گنجانده می‌شدند:
1. اختلال درخودماندگی؛
2. سندروم اسپرگر؛
3. اختلال فراگیر رشد؛
4. اختلال فروپاشی دوران کودکی.
۱. اختلال درخودماندگی
اختلال درخودماندگی همان چیزی است که با شنیدن کلمه‌ی اوتیسم به ذهن خیلی‌ها خطور می‌کند. به اختلال در برقراری ارتباطات، تعاملات اجتماعی و بازی‌های تخیلی در کودکان زیر ٣ سال، اختلال درخودماندگی گفته می‌شود.
۲. سندرم اسپرگر (Asperger)
کودکان مبتلا به این سندروم مشکل زبانی ندارند و در تست هوش میانگین هوشی بالاتر از متوسط دارند، اما مانند کودکان اوتیسمی در برقراری ارتباطات اجتماعی مشکل و محدودیت دارند.
۳. اختلال فراگیر رشد (PDD) یا اوتیسم آتیپیک
این اختلال یک دسته‌ی عمومی و فراگیر برای کودکانی است که برخی از رفتارهای اوتیسمی را نشان می‌دهند، اما در سایر دسته‌ها قرار نمی‌گیرند.
۴. اختلال فروپاشی دوران کودکی
کودکان مبتلا به این اختلال حداقل در دو سال اول زندگی رشد نرمالی دارند و پس از آن بخش بزرگی از مهارت‌های ارتباطی خود را از دست می‌دهند. این اختلال بسیار نادر است و بسیاری از متخصصان بیماریهای ذهنی در مورد اینکه آن را یک بیماری در نظر بگیرند، تردید دارند.
علائم اوتیسم چیست؟
علائم این بیماری معمولا در سه سال اول زندگی بروز می‌کند و برخی از کودکان از بدو تولد این علائم را نشان می‌دهند. برخی دیگر ابتدا نرمال به نظر می‌رسند، اما از ۱۸ تا ۳۶ ماهگی به یکباره علائم این بیماری را نشان می‌دهند. به هر حال اکنون مشخص شده است که در برخی افراد علائم ناهنجاری‌های ارتباطی تا وقتی در جامعه حضور نیابند نشان داده نمی‌شود. اوتیسم در پسران چهار برابر بیش از دختران مشاهده می‌شود. اوتیسم هیچ محدودیت نژادی، قومی یا اجتماعی ندارد، میزان درآمد خانواده، سبک زندگی یا تحصیلات نیز بر کودکان مبتلا به اوتیسم هیچ تأثیری ندارد. این بیماری روند رو به رشدی دارد و هنوز کاملا مشخص نشده، رشد بیماری مرتبط با تشخیص آن است یا به دلیل بروز بیماریهای دیگری رخ می‌دهد.
علائم اوتیسم معمولا در اوایل کودکی و بین ۱۲ تا ۲۴ماهگی بروز پیدا می‌کنند. با‌این‌حال، ممکن است زودتر یا دیرتر هم بروز پیدا کند. علائم ابتدایی آن شامل تأخیر در رشد زبانی یا رشد اجتماعی است.
DSM5 علائم اوتیسم را به دو دسته تقسیم می‌کند: مشکلات مربوط به ارتباطات و تعاملات اجتماعی و الگوهای محدود یا تکراری رفتاری یا علایق.
مشکلات مربوط به ارتباطات و تعاملات اجتماعی
فرد مبتلا به اوتیسم در برقراری ارتباط ازجمله در به‌اشتراک‌گذاری احساسات، علائق یا نگه‌داشتن مکالمه ادامه‌دار مشکل دارد. ارتباطات غیرکلامی مانند برقراری ارتباط چشمی یا خواندن زبان بدن و حفظ رابطه برای او دشوار است.
الگوهای محدود یا تکراری رفتاری یا علایق
این الگوهای تکرارشونده در فرد مبتلا به اوتیسم دیده می‌شود:
• حرکات یا الگوهای کلامی تکراری؛
• پیروی سخت‌گیرانه از روال‌های روزمره یا رفتارهای خاص؛
• افزایش یا کاهش حساسیت به بعضی از اطلاعات حسی خاص که از اطراف دریافت می‌کنند مانند نشان‌دادن واکنش منفی به صدایی خاص؛
• علاقه‌‌ها یا مشغله‌های ثابت..
برخی از افراد مبتلا به اوتیسم تا حدودی دچار اختلالات شناختی هستند. بر خلاف اغلب اختلالات شناختی معمول که با تأخیر در تمامی زمینه‌های رشد شناخته می‌شود، اوتیسمی‌ها گاهی مهارت‌های مختلفی دارند. این افراد شاید در برقراری ارتباط با سایرین مشکل داشته باشند، اما در زمینه‌های دیگری مانند طراحی، ساخت موسیقی، حل کردن مسائل ریاضی یا حفظ کردن برخی مطالب مهارت بسیار بالایی دارند و در تست‌های هوش غیر کلامی دارای هوش متوسط یا حتی بالایی هستند.
دلیل ابتلا به اختلال اوتیسم چیست؟
اینکه دقیقا چه عاملی موجب اوتیسم می‌شود مشخص نیست. محققان معتقدند اوتیسم به دلیل وجود اختلالاتی در بخش‌هایی از مغز رخ می‌دهد که تفسیر پیام‌های دریافتی از اندام‌های حسی و پردازش گفتار در مغز را بر عهده دارند. همچنین شواهدی مبتنی بر اینکه محیط روانی اطراف کودک، مانند مراقبان او، عامل اوتیسم باشند نیز وجود ندارد.
به این دلیل که بیماری اوتیسم سابقه‌ی خانوادگی دارد، بسیاری از محققان فکر می‌کنند ترکیب خاصی از ژن‌ها عامل ایجاد بیماری اوتیسم در کودک است، اما عواملی مانند سن بالای پدر یا مادر احتمال ابتلای کودکان به اوتیسم را بالا می‌برد.
وقتی یک زن باردار داروهای خاصی مانند داروهای دیابت، چاقی مفرط و مُسکن‌ها را مصرف کند، احتمال ابتلای کودک او به اوتیسم بالا می‌رود. در برخی موارد اوتیسم به دلیل یک اختلال متابولیک مادرزادی ناشی از عدم حضور یک آنزیم و سرخجه رخ می‌دهد. اگرچه گاهی اوقات دلیل مشخصی برای اوتیسم وجود ندارد، هیچ شواهدی هم دال بر دخالت واکسیناسیون در بروز اوتیسم وجود ندارد.
عوامل ابتلا بر اساس آخرین پژوهش‌ها
جدیدترین پژوهش‌ها نشان می‌دهند که دلایل متفاوتی در این امر دخالت دارند. تعدادی از عوامل احتمالی ابتلا به اوتیسم عبارت‌اند از:
• ابتلای یکی از اقوام درجه‌یک به اوتیسم؛
• جهش ژنتیکی؛
• سندروم ایکس شکننده و دیگر اختلالات ژنتیکی؛
• بارداری در سن بالا؛
• وزن کم هنگام تولد؛
• عدم تعادل متابولیک؛
• قرار داشتن در معرض فلزات سنگین و مواد سمی محیط‌‌زیست؛
• سابقه عفونت ویروسی؛
• قرارگرفتن در معرض والپروئیک‌اسید (دپاکین) یا تالیدومید (تالومید).
بنا بر یافته‌های مؤسسه ملی اختلالات رشدی عصبی آمریکا، هم عوامل ژنتیکی و هم محیطی در احتمال ابتلا به اوتیسم نقش دارند. منابع مختلف نشان داده‌اند که واکسن نقشی در ایجاد اختلال اوتیسم ندارد؛ اما پژوهشی در سال ۱۹۹۸، رابطه‌ای بین اوتیسم و واکسن سرخک، اوریون و سرخچه پیدا کرد که البته با پژوهش‌های بیشتر در سال‌های بعدی، این رابطه ابطال و درنهایت در سال ۲۰۱۰ این فرضیه به‌طورکلی رد شد..
آزمایش‌های تشخیص اوتیسم
برای تشخیص اوتیسم، آزمایش‌های مختلفی مانند روش‌های مختلف غربالگری، آزمایش‌های ژنتیکی و ارزیابی‌ها انجام می‌شوند.
غربالگری رشدی
آکادمی پزشکان اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که همه کودکان در ۱۸ تا ۲۴ماهگی، آزمایش اختلال طیف اوتیسم بدهند.
غربالگری می‌تواند در تشخیص زودهنگام اوتیسم مفید باشد. چک‌لیست اصلاح‌شده برای اوتیسم در کودکان نوپا (M-CHAT)، ابزار غربالگری رایجی برای تشخیص اوتیسم است. این ابزار یک پرسش‌نامه ۲۳سؤاله است که والدین باید آن را پر کنند. پزشکان با استفاده از پاسخ‌های والدین، می‌توانند تشخیص دهند که آیا کودک در خطر ابتلا به اختلال طیف اوتیسم است یا خیر.
باید این نکته را در نظر داشته باشید که غربالگری تشخیص نیست. کودکانی که جواب تست غربالگری‌شان مثبت می‌شود، الزاما اوتیسم ندارند. درضمن، گاهی‌اوقات غربالگری اوتیسم را در کودکان تشخیص نمی‌دهد.
غربالگری‌ها و آزمایش‌های دیگر
پزشک کودک شما ممکن است ترکیبی از چندین آزمایش را برای تشخیص اوتیسم تجویز کند، آزمایش‌هایی مانند:
• آزمایش دی.ان.ای (DNA) برای بیماریهای ژنتیکی؛
• ارزیابی رفتاری؛
• آزمایش‌های دیداری و شنیداری برای حذف‌کردن مشکلات بینایی یا شنوایی که به اوتیسم مربوط نمی‌شوند؛
• غربالگری کاردرمانی؛
• مشاهده برنامه‌ریزی‌شده برای تشخیص اوتیسم (ADOS).
این تشخیص‌ها را معمولا تیمی از کارشناسان انجام می‌دهند. این تیم می‌تواند شامل روان‌شناسان کودک، کاردرمانگرها، یا آسیب‌شناسان کلامی و زبانی باشد..
بهبود علائم اوتیسم
درمانی برای اوتیسم وجود ندارد، اما روش‌های درمانی می‌تواند علائم را کاهش دهد و به افراد کمک کند تا احساس بهتری داشته باشند. تشخیص و مداخله زودهنگام بسیار مفید است و می‌تواند مشکلات رفتاری، کلامی و مهارت‌های زبانی را بهتر کند. مداخله در هر سنی مفید است و با اینکه کودکان با بزرگ‌شدن نمی‌توانند بر اوتیسم چیره شوند، اما می‌توانند بیاموزند چطور با آن کنار بیایند.
خیلی از رویکردهای درمانی شامل موارد زیر می‌شوند:
• رفتار درمانی؛
• بازی‌درمانی؛
• کار درمانی؛
• درمان جسمی (فیزیوتراپی)؛
• گفتار درمانی.
ماساژ، پتو یا لباس‌های وزن‌دار و فنون مدیتیشن هم می‌توانند در آرامش فرد مفید باشند. با‌این‌حال، نتیجه درمان‌ها متفاوت هستند. بعضی از افراد ممکن است خوب به درمان‌ها واکنش نشان دهند و بعضی دیگر نه.
درمان‌های جایگزین برای اوتیسم
روش‌های درمانی دیگر برای کنارآمدن با اوتیسم عبارت‌اند از:
• دز بالای ویتامین ها؛
• شیمی درمانی یا دفع فلزات سنگین از بدن؛
• اکسیژن درمانی پرفشار؛
• ملاتونین برای رفع اختلالات خواب.