شایع‌ترین بیماری‌های دستگاه گوارش
دستگاه گوارش بدن به صورت منحصر به فرد ساخته شده است تا بتواند وظیفه تخصصی خودش را انجام دهد. وظیفه آن، تبدیل غذا به انرژی مورد نیاز برای زنده ماندن و دفع سموم می‌باشد. اما عملکرد صحیح و مناسب این دستگاه به هماهنگی و عملکرد اجزاء آن بستگی دارد. این در حالی است که بیماری و شرایط‌های مختلفی سلامت و عملکرد و ساختار دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بر همین اساس ما سعی کرده ایم در این مقاله شایع‌ترین بیماری‌های دستگاه گوارش بدن را مورد بررسی قرار دهیم تا شما با شناسایی و آگاهی از آن‌ها از ابتلا به این بیماریها پیشگیری کنید.
عملکرد دستگاه گوارش
نقش اصلی دستگاه گوارش تجزیه مواد غذایی و تأمین انرژی مورد نیاز بدن می‌باشد. برای این منظور اول باید مواد غذایی به خوبی و درست به صورت مکانیکی در داخل دهان خرد و مرطوب شود. هضم به طور عمده در معده و روده کوچک اتفاق میفتد که پروتئین‌ها، چربی‌هاو کربوهیدرات‌ها به طور شیمیایی به اجزاء کوچک‌تر آن‌ها شکسته می‌شوند. سپس مولکول‌های کوچک‌تر از طریق اپیتلیوم روده کوچک جذب و متعاقباً وارد گردش خون می‌شوند. روده بزرگ نقش مهمی در جذب مجدد آب اضافی دارد. سرانجام، مواد کم اهمیت و مواد زائد از طریق دفع (عبور مدفوع) از بدن خارج می‌شوند. بسیاری از بیماریها میتوانند این عملکرد مناسب را مختل کند.
به طور کلی بیماری‌های دستگاه گوارش منجر به بروز علائم مختلفی می‌شود که شایع‌ترین این علائم حالت تهوع، استفراغ، اسهال، سوء جذب، یبوست یا انسداد می‌باشد. مشکلات دستگاه گوارش بسیار شایع است و بیشتر افراد چندین بار در طول زندگی برخی از علائم فوق را تجربه می‌کنند.
ساختار دستگاه گوارش
هضم فرآیند پیچیده‌ای برای تبدیل غذا به مواد مغذی است. بدن از مواد مغذی برای تامین انرژی، رشد و ترمیم سلول مورد نیاز برای زنده ماندن استفاده می‌کند. فرایند هضم باعث ایجاد سموم برای دفع از بدن می‌شود. دستگاه گوارش یک لوله پیچیده طولانی است که از دهان شروع می‌شود و به مقعد ختم می‌شود. این مجموعه از یک سری عضلات تشکیل شده که حرکت غذا و سایر سلول‌های تولید کننده آنزیم‌ها و هورمون‌ها را پشتیبانی می‌کند.
دستگاه گوارش از قسمت‌های مختلف زیر ساخته شده است:
دهان
دهان، شروع دستگاه گوارش است.
در واقع، هضم غذا از هنگام جویدن غذا شروع می‌شود.
جویدن، غذا را به قطعاتی کوچک‌تر تبدیل می‌کند. در دهان بزاق با غذا مخلوط می‌شود تا روند تجزیه آن راحت تر صورت بگیرد. بوی غذا باعث می‌شود غدد بزاقی در دهان بزاق را ترشح کرده و باعث تشکیل آب دهان شود.
مری
مری هنگام بلع، غذا را از دهان دریافت می‌کند.
مری لوله‌ای عضلانی است که از حلق و پشت نای تا معده امتداد می‌یابد.
مری با استفاده از یک سری انقباضات عضلانی، غذا را به معده منتقل می‌کند.
معده
معده اندامی شبیه کیسه است که دارای دیواره‌های عضلانی قوی است.
معده علاوه بر نگهداری غذا، به عنوان میکسر مواد غذایی را با هم مخلوط می‌کند.
معده آنزیم‌های اسیدی و قوی را ترشح می‌کند. این آنزیم‌ها، روند تجزیه مواد غذایی را تغییر داده و آن را به مایع تبدیل می‌کنند. از معده، غذا به روده کوچک منتقل می‌شود.
روده کوچک
روده کوچک از سه بخش اثنی عشر، ژژنوم و ایلئوم ساخته شده است که مواد غذایی را تجزیه می‌کند. دوازدهه عمدتاً مسئول ادامه روند تجزیه می‌باشد. ژژنوم و ایلئوم عمدتاً مسئول جذب مواد مغذی به جریان خون هستند.
لوزالمعده
لوزالمعده آنزیم‌های هضم را به داخل اثنی عشر که اولین بخش روده کوچک است ترشح می‌کند. این آنزیم‌ها پروتئین، چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها را تجزیه می‌کنند. لوزالمعده همچنین انسولین را مستقیماً در جریان خون ترشح می‌کند. انسولین هورمون اصلی متابولیسم قند است.
کبد
کبد عملکردهای مختلفی دارد.
اما عملکرد اصلی آن در دستگاه گوارش، تجزیه مواد مغذی جذب شده از روده کوچک است.
صفرا از کبد ترشح می‌شود و در روده کوچک در هضم چربی نقش مهمی دارد. علاوه بر این، کبد “کارخانه” شیمیایی بدن است.
كيسه صفرا
کیسه صفرا، صفرا را ذخیره و غلیظ می‌کند.
سپس صفرا، به داخل اثنی عشر منتقل می شود تا به جذب و هضم چربی‌ها کمک کند.
روده بزرگ
روده بزرگ، روده کوچک را به راست روده متصل می‌کند.
روده بزرگ یک اندام بسیار تخصصی است که سموم بدن را تجزیه می‌کند. به گونه‌ای که دفع سموم از روده راحت‌تر و آسان‌تر انجام گیرد.
رکتوم
رکتوم، روده بزرگ را به مقعد وصل می‌کند.
رکتوم مدفوع را تا زمان تخلیه نگه می‌دارد.
رکتوم مدفوع را از روده بزرگ دریافت کند و به فرد اطلاع دهد که مدفوع آماده تخلیه شدن است.
مقعد
مقعد آخرین قسمت دستگاه گوارش است که از عضلات کف لگن و دو اسفنکتر مقعد (داخلی و خارجی) تشکیل شده است. مقعد توسط ماهیچه‌های اسفنکتر احاطه شده است. اسفنکترهای مقعد کنترل خوبی روی مدفوع دارند.
اختلالات دستگاه گوارش
اختلالات عملکردی دستگاه گوارش
اختلالات عملکردی دستگاه گوارش به بیماری‌های اشاره دارد که عملکرد دستگاه گوارش را مختل می‌کنند. آن‌ها شایع‌ترین مشکلات موثر بر دستگاه گوارش (از جمله روده بزرگ و روده) هستند. یبوست و سندرم روده تحریک پذیر (IBS) دو نمونه رایج اختلالات عملکردی دستگاه گوارش می‌باشند.
بسیاری از عوامل ممکن است دستگاه گوارش و تحرک آن را مختل کنند، از جمله:
بارداری
استرس
ورزش نا کافی
خوردن مقادیر زیادی لبنیات
خوردن رژیم غذایی با فیبر کم
مقاومت در برابر اصرار به دفع مدفوع
تغییرات آب و هوا یا سایر تغییرات روزمره
مصرف داروهای آنتی اسید حاوی کلسیم یا آلومینیوم
استفاده بیش از حد از ملین ها (نرم کننده‌های مدفوع)
مصرف برخی داروهای خاص مانند داروهای ضد افسردگی، قرص آهن و داروهای ضد درد قوی مانند مواد مخدر
یبوست
یبوست یا خشکی مزاج یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که می‌تواند عوارض و مشکلات زیادی برای شما به وجود بیاورد و در کیفیت زندگی‌تان اختلال ایجاد کند. از دیدگاه پزشکی اگر مدفوع سفت باشد و به سختی و همراه با فشار زیاد دفع شود، و یا دفع آن ناقص باشد، همگی به این معناست که فرد به مشکل یبوست دچار شده است. در بیشتر موارد امکان دارد یبوست اتفاق افتد، زیرا روده بزرگ آب زیادی را از مواد غذایی جذب می‌کند. یبوست، حرکت روده و دفع مدفوع را دشوار می‌کند. یبوست معمولاً در اثر بیماری یا عدم فیبر در رژیم غذایی یا اختلال در رژیم غذایی ایجاد می‌شود. یبوست هنگام دفع مدفوع باعث فشار، مدفوع سفت و گاهی مشکلات مقعدی مانند شکاف و بواسیر می‌شود. یبوست به ندرت نشانه بیماری و یا شرایط جدی پزشکی است.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
آیا دستگاه گوارش شما تحریک پذیر است؟ آیا حداقل سه بار در ماه برای چند ماه درد معده یا ناراحتی دارید؟ این بیماری می‌تواند سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، یکی دیگر از بیماری‌های گوارشی شایع باشد. براساس بنیاد بین المللی اختلالات عملکردی دستگاه گوارش، حدود 10 تا 15 درصد از مردم در سراسر جهان از بیماری IBS رنج می‌برند و از این میزان تا 45 میلیون نفر مبتلا به IBS در ایالات متحده زندگی می‌کنند. علائم IBS می تواند از داشتن یک مدفوع خشک و سخت در یک روز تا مدفوع شل و پر آب در روز دیگر بسیار متفاوت باشد. نفخ همچنین علائم بیماری IBS است.
سندرم روده تحریک پذیر، به گرفتگی روده بزرگ و یا معده عصبی معروف است. IBS شرایطی است که در آن عضله روده بزرگ بیش از حد منقبض می شود. برخی از غذاها، داروها و استرس میتوانند باعث سندرم روده بزرگ (IBS) شوند. سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یک اختلال شایع است که بر روده بزرگ تأثیر می‌گذارد. فقط تعداد کمی از مبتلایان به IBS علائم و نشانه‌های شدید دارند. برخی از افراد با مدیریت رژیم غذایی، سبک زندگی و استرس میتوانند علائم خود را کنترل کنند. علائم شدیدتر را می‌توان با دارو و مشاوره درمان کرد. IBS باعث ایجاد تغییر در بافت روده نمی‌شود و خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش نمی‌دهد.
اختلالات ساختاری دستگاه گوارش
برخی بیماریها ممکن است ساختار دستگاه گوارشی را تحت تاثیر قرار دهند و منجر به بروز علائم زیادی شوند. بعضی اوقات، ناهنجاری ساختاری نیاز به جراحی دارد.
شایع‌ترین بیماری‌های ساختاری دستگاه گوارش عبارتند از:
ریفلاکس معده به مری (GERD)
بازگشت اسید معده به مری منجر به بروز وضعیتی به نام ریفلاکس اسید می‌شود که در این شرایط ممکن است در وسط قفسه سینه احساس سوزش کنید. این بیماری اغلب بعد از غذا خوردن و یا در طول شب اتفاق میفتد .شاید برای برخی افراد بروز ریفلاکس اسید معده و سوزش سر دل امری عادی و طبیعی باشد اما در صورتی که این شرایط زندگی روزمره شما را مختل کند و یا حداقل دو بار در هفته رخ می‌دهد، می‌تواند نشانه وضعیتی جدی‌تر باشد که باید به پزشک مراجعه کنید. طبق آمار موسسه ملی دیابت و گوارش و بیماری‌های کلیوی 20 درصد از آمریکایی‌ها به این وضعیت مبتلا هستند. اگر دچار سوزش قلب مداوم، بوی بد دهان، فرسایش دندان، حالت تهوع، درد در قفسه سینه یا قسمت بالای شکم خود هستید، یا در بلع یا نفس کشیدن مشکلی دارید، به پزشک مراجعه کنید.
سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا رسوبات سختی هستند که در کیسه صفرا تشکیل می‌شود.
سنگ کیسه صفرا، از نظر اندازه یک دانه ماسه تا یک توپ گلف باز میتوانند متغیر باشند.
طبق انجمن انجمن گوارش آمریکا، سالانه تقریباً یک میلیون آمریکایی علائم سنگ های صفراوی را تجربه می‌کنند . هنگامی که سنگ‌های صفراوی مجاری منتهی از کیسه صفرا به روده را مسدود کنند، میتوانند باعث درد شدید در شکم فوقانی راست شوند. بعضی اوقات داروها سنگ کیسه صفرا را حل می‌کنند. در غیر این صورت، مرحله بعدی جراحی برای برداشتن کیسه صفرا است. افرادی که علائم سنگ کیسه صفرا را داشته باشند، معمولاً نیاز به عمل جراحی کیسه صفرا دارند. سنگ‌های صفراوی که علایمی ایجاد نمی‌کنند به طور معمول نیازی به درمان ندارند. سنگ کیسه صفرا بیشتر در زن‌ها، و از سن 40 سال به بالا تشکیل می‌شود و در زنان دوبرابر مردان دیده می شود.
بیماری سلیاک
آمارها نشان می‌دهد که حدود 1 درصد از جمعیت به بیماری سلیاک مبتلا هستند و بیش از 80 درصد افراد از ابتلا بیماری خود اطلاعی ندارند. بیماری سلیاک، که گاهی اوقات به نام اسپری سلیاک یا آنتروپاتی حساس به گلوتن شناخته می‌شود، یک واکنش ایمنی در هنگام خوردن گلوتن (پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار)، است. اگر بیماری سلیاک دارید، خوردن گلوتن باعث ایجاد پاسخ ایمنی در روده کوچک شما می‌شود. با گذشت زمان، واکنش ایمنی به لایه روده کوچک آسیب رسانده و از جذب برخی مواد مغذی جلوگیری می‌کند. آسیب روده اغلب باعث اسهال، خستگی، کاهش وزن، نفخ و کم خونی می شود. در کودکان، سوء جذب می‌تواند علاوه بر ایجاد علائمی که در بزرگسالان مشاهده می‌شود، بر رشد آن‌ها هم تأثیر بگذارد.
بیماری کرون
بیماری کرون، یک بیماری مزمن یا طولانی مدت است.
بیماری کرون، باعث التهاب دستگاه گوارش می‌شود و می‌تواند دردناک، ناتوان کننده و گاهی اوقات خطر جدی داشته باشد.
بیماری کرون که به آن ایلیتیت یا انتریتیت نیز گفته می‌شود، می‌تواند بر روی هر قسمت از روده، از دهان تا انتهای مقعد، تأثیر بگذارد. با این حال، در بیشتر موارد، قسمت تحتانی روده کوچک یا ایلئوم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیماری کرون یک بیماری التهابی روده (IBD) است و باعث التهاب دستگاه گوارش، درد شکم، اسهال شدید، خستگی، کاهش وزن و سوء تغذیه می‌گردد. التهاب ناشی از کرون می‌تواند مناطق مختلف دستگاه گوارش را در افراد مختلف درگیر کند. در حالی که هیچ درمانی شناخته شده برای بیماری کرون وجود ندارد، روش‌های درمانی میتوانند علائم و نشانه‌های آن را به شدت کاهش داده و حتی باعث بهبودی طولانی مدت شوند.
براساس مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری، بیماری کرون 26-199 نفر را در 100000 نفر مبتلا می‌کند. اگرچه این بیماری به طور معمول بین سنین 15 تا 40 سالگی شروع می‌شود، اما در هر سنی ممکن است شروع شود.
کولیت اولسراتیو
کولیت اولسراتیو یکی دیگر از بیماری‌های التهابی روده است. علائم کولیت اولسراتیو بسیار شبیه به کسانی که از کرون هستند، اما بیشتر روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد. داروها و رعایت رژیم غذایی مناسب می‌تواند علائم بیماری را تسکین دهند. در موارد شدید، درمان کولیت اولسراتیو ممکن است شامل جراحی برای برداشتن روده بزرگ شود.
دیورتیکولیت
تشکیل کیسه‌های کوچک به نام diverticula میتوانند در هر جایی از بافت داخلی دستگاه گوارش رخ دهد، اما بیشتر آن‌ها در روده بزرگ یافت می‌شوند. در صورتی که این بیماری منجر به بروز هیچ علائمی نشود به آن دیورتیکولیوز گفته می‌شود که در بین افراد مسن بسیار رایج است و بندرت مشکلاتی ایجاد می‌کند. طبق اعلام انجمن گوارش آمریکا، در سن 50 سالگی، حدود نیمی از افراد به دیورتیکولوز مبتلا می‌شود. اما در حدود 5 درصد از افراد، کیسه‌ها ملتهب یا آلوده می شوند و وضعیتی به نام دیورتیکولیت ایجاد می‌کنند.
دیورتیکولیت خفیف با استراحت، تغییر در رژیم غذایی و آنتی بیوتیک‌ها قابل درمان است. دیورتیکولیت شدید یا قابل بازگشت ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشد. ابتلا به دیورتیکولیت در افراد مسن نسبت به افراد جوان شیوع بیشتری دارد و معمولاً در مردان زیر 50 سال و زنان 50 تا 70 سال مشاهده می‌شود.
بواسیر
خون قرمز در کاسه توالت هنگام دفع مدفوع می‌تواند نشانه بواسیر باشد که یک بیماری بسیار شایع است. در حقیقت، طبق گفته NIDDK ، 75 درصد از آمریکایی‌های بالای 45 سال مبتلا به بواسیر هستند .بواسیر التهاب رگ‌های خونی در انتهای دستگاه گوارش است که می‌تواند دردناک و خارش دار باشد. دو نوع بواسیر داخلی و خارجی وجود دارد.
بواسیر داخلی رگ‌های خونی در داخل دهانه مقعد هستند.
بواسیر خارجی، تورم رگ‌هایی است که درست در زیر پوست در قسمت بیرونی مقعد قرار دارد. بعضی اوقات، بعد از تنگی، رگ‌های هموروئید خارجی ترکیده و لخته خون در زیر پوست شکل می‌گیرد. این وضعیت بسیار دردناک شمع نامیده می‌شود. درمان بواسیر خارجی، شامل از بین بردن لخته و رگ و یا از بین بردن خود بواسیر است.